Michelangelo's David

Hoogrenaissance 1504

De David van Michelangelo (1475 - 1564) is wellicht de best bekende sculptuur uit de Hoog-renaissance. Schoonheidsidealen van Grieken en Romeinen, die eeuwenlang verloren leken, beleefden een Renaissance, een ‘wedergeboorte’. Vandaag nog staat het sculptuur symbool voor jeugdige kracht en schoonheid.

Michelangelo bestudeerde de klassieke sculptuur en streefde haar na. Zijn David herinnert dan ook meer aan een Griekse held of god dan aan een besneden joodse herdersjongen van 3.000 jaar geleden. In de Renaissance bekeek men sculpturen van voren, waarbij slinger en steen nauwelijks opvallen. Naaktheid is geen onderwerp meer van schaamte, maar een symbool van jeugdige kracht en onschuld, van schoonheid en zuiverheid. De sculptuur verschilt van eerdere versies van David. Nooit eerder vermeed een Florentijns kunstenaar de uitbeelding van de reus. Traditioneel beeldde men David af met Goliaths hoofd aan zijn voeten.

Wat vertelt het lichaam van Michelangelo's David? David staat kalm in de nonchalante ‘contrapposto’ houding. Zijn gewicht rust op zijn rechter standbeen en zijn speelbeen rust speels op de grond. In deze klassieke pose rusten heupen en schouders in tegengestelde hoeken en welft zich het lichaam. Getrouw aan de idealen van de Renaissance verschijnt David terughoudend en rustig vooraf aan de actie. Van links, buiten het gezichtsveld van de kijker, trekt de reus Davids aandacht. Gelaten grijpt hij zijn slinger die losjes over zijn schouder op zijn rug hangt. In zijn rechter hand houdt hij haast onzichtbaar losjes een steen.

In tegenstelling tot zijn nog ontspannen lichaam verraadt Davids gezicht al wat gaat gebeuren. De pezen op zijn hals staan strak. De spieren tussen bovenlip en neus spreken van afkeur en de gewelfde wenkbrauwen van concentratie. Zijn ogen meten het doel en de aderen van zijn rechter hand vullen zich al met bloed voor de schot. Michelangelo beeldde David uit net voor hij tot actie overgaat. Hij representeert het moment tussen bewuste keuze en bewuste actie. Dadelijk zal de strijdgeest, die nu nog maar op zijn gezicht geschreven staat, zijn hele lichaam grijpen, om de al lang achterstallige daad te volbrengen.

In de commissie die de juiste plek voor deze Bijbelse reus moest vinden zaten onder andere Leonardo da Vinci en Sandro Botticelli. In juni 1504 verving Michelangelo's marmeren David de bronzen Judith en Holofernes van Donatello. In beide zag de Florentijnse Republiek, een onafhankelijke stadstaat, een politiek symbool van de heldhaftige weerstand tegen machtigere staten en de hegemonie van de familie Medici. De Florentijnse David keek dreigend naar Rome.