Praktische betekenis van het visioen en de droom - individueel persoonlijk en collectief algemeen

Ik weet om ecologische uitdagingen sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw. Dat zij zo snel zouden escaleren als het er nu voorstaat, had ik echter niet verwacht. Het onderzoek van onder meer het visioen en de droom, en in het verlengde daarvan van de prehistorie, heeft mijn bewustzijn en kijk op de wereld ook in ecologische termen veranderd.

Een uitdrukking hiervan is, dat als ik in mijn keukentje mijn achthoekige Italiaanse Mokka Express op de gasvlam stel, ik niet anders kan dan ook aan de aardbevingen in Groningen denken, als een gevolg van aardgaswinning en mijn verbruik. Men zou daar tegen in kunnen werpen, dat toch zeker niemand in Groningen van mijn mokka schudt of wakker ligt. Ook deze tegenwerping is maar een vraag van horizon.

Van mijn mokka alleen gaat Groningen zeker niet beven. Echter ben ik maar één van miljoenen, die een klein beetje gas verbruiken. De kleine beetjes van allen samen echter maken een groot verschil. Vandaar dat ecologen vandaag terecht stellen, dat het nu nodig is, in grote samenhangen te denken, om individueel en lokaal verantwoord te kunnen handelen. Ik zet nog steeds mijn mokka, maar laat de vlam geen seconde langer branden dan nodig en spaar energie waar mogelijk. CO₂-rechten afkopen lijkt mij geen werkelijke oplossing, maar een cosmetische afleiding en verschuiving van het probleem van rijk naar arm. Uiteindelijk gaat het om veel meer, dan ‘alleen’ om aardgas en CO₂-waarden.

vandaag worden wij ons toenemend van een globale ecologische crisis bewust. We beginne in te zien, dat de veranderingen die wij ons globaal milieu toevoegen, alleen al omdat we met zo velen zijn, funest voor de menselijke soort zou kunnen worden. Om deze veranderingen en hun betekenis voor het leven op aarde te begrijpen en om bewust en verantwoord daarmee om te gaan, blijkt het begrijpen van het menselijke en aardse verleden door uiteenlopende wetenschappelijke disciplines onmisbaar. Archeologische disciplines brengen het menselijke en dierlijke verleden steeds meer aan het licht, en wat ecologische veranderingen voor massa-extinctie en overleven van leven op aarde betekenden en betekenen.

Geologische disciplines onderzoeken de ontwikkeling van de aarde, en fysica proberen, terug te kijken tot aan het begin van het universum zoals wij het vandaag kunnen waarnemen. Menigeen vindt deze onderzoeken overbodig en zonder betekenis voor het alledaagse leven. Mij lijkt dit echter een aangelegenheid van horizon van visie. Voor kwartaalresultaten van een bedrijfstak lijken bevindingen van genoemde wetenschaps­disciplines nutteloos. Voor het voortbestaan van de mensheid als soort en voor vele andere soorten zullen zij echter betekenisvol blijken. Wetenschappen kunnen kennis en inzicht aandragen, economie en politiek, individu en collectief echter kunnen hierop antwoord geven of ook niet, naar gelang de ethiek die zij op na houden. Wat voor antwoord zij daarop kunnen en zullen geven hangt mede af van de betekenis- en tijdshorizon waarin de wetenschappelijke bevindingen worden beoordeeld.

Al eerder in de geschiedenis van de aarde stierven soorten uit, omdat zij met niet meer dan hun stofwisseling hun atmosfeer veranderden. Wat één enkeling doet, maakt weinig uit. Echter wat alle enkelingen samen doen, kan heel veel uitmaken. Omdat wij er nu met zo velen zijn, zal de enkeling zich en wat hij doet nu ook in een globale samenhang moeten zien. Vandaag te zeggen, ‘goh, doe niet zo moeilijk, het moet doch gezellig en leuk blijven’, lijkt de beste garantie te zijn daarvoor, dat het zeker gezellig noch leuk zal blijven; zeker niet voor onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen.

Om de aarde als planeet hoef ik me geen zorgen te maken. Zij heeft al veel overleefd. Of de menselijke soort overleeft, die uit talloze individuen bestaat die een individueel lot ervaren, lijkt mij vandaag minder zeker. Om de toekomst van de mens te meesteren, lijkt me vandaag kennis van en inzicht in het menselijke, aardse en kosmische verleden onmisbaar geworden. En hoewel ik maar een van miljoenen in het telefoonboek ben, telt mijn schijnbaar onbeduidend doen en laten mee…