Rijpenhofje en Huizen De Lely

Het Rijpenhofje

De koopman Gerard van de Rijp bepaalde in zijn testament uit 1733 dat met zijn geld een hofje moest worden gebouwd. In 1736 kochten zijn erfgenamen, de Gebroeders Centen, twee huizen op de Rozengracht en lieten deze naar de wensen van hun oom verbouwen tot een hofje. De toelatingseisen van de doopsgezinde Van de Rijp waren ruim: mannen en vrouwen mochten er wonen en ze hoefden niet doopsgezind zijn. In 1747 droeg men het Rijpenhofje over aan de Doopsgezinde Gemeente.

Eind 19^e eeuw begon het hofje in verval te raken en daar de reparatiekosten erg hoog waren be­sloot men tot nieuwbouw. In 1912 werd gesloopt en al in 1913 verrees het huidige gebouw. Op het puin van het oude hofje werd een tuin aangelegd. De architect Abraham G. Salm gebruikte in het nieuwe gebouw architectonische elementen van het oude hofje: gemetselde steunbogen boven de ramen, gemetselde vensterbanken en wit-groen geschilderde kozijnen. 19^e-eeuws is het natuur­steen als versierend element en de als natuur­steen bewerkte bakstenen in de onderpui.

Was het oorspronkelijke ontwerp van architect Salm geïnspireerd op gebouwen van Josef Hoffmann (1870 - 1956, Wiener Werkstätte)? Met de nieuwe bouwtechniek van beton­skelet­bouw realiseerde Hoffmann fraaie utiliteits­gebouwen voor de gewone man. De duidelijk zichtbare beton­constructie van het plafond in de Regenten­kamer beleefde men toen als revolutionair. De ruitvormen in de gevel­versieringen, de raam­verdeling van de deuren, het hekwerk van de pergola en de zijleuningen van de zitbank in de Regentenkamer waren mogelijk geïnspireerd door de Wiener Werkstätte.

In 2002 onderging de tuin een grondige op­knap­beurt. Uit historisch oogpunt besloot het bestuur de hoftuin in passende sfeer te herstructureren en combineerde tuinelementen van voor en na 1900. De boom (een prunus), de buxus­heggetjes en de symmetrische patronen dateren van voor de 19^e eeuw. Van na 1900 dateren de rozen, de groepen struiken, de kleine bosschages en de tegels. De fontein verbindt de elementen. Vermoedelijk stond daar vroeger de pomp. Bij de herbouw van 1913 is die fontein in de toen moderne stijl aangelegd.

Links achter in de hoftuin is de toegang tot de Regentenkamer. Boven de deur staat nu het motto ‘De hovenier bestryt woeker int gewas en behoet haart en hof’ en ‘De ware gaard is niet op dezen aard’ (Jan Luyken 1649-1712). De kamer zelf werd in 1913 opgetrokken in neo­renais­sance-stijl, herkenbaar aan de lambrisering. Van de oorspronkelijke meubels van de ontwerper Willem Penaat bestaat alleen nog de bank onder aan het raam. Ooit wachtten op deze bank bewoners met handdoek en zeep op hun wasbeurt in de centrale badruimte, die nu en keukentje is. De Regentenkamer dient de huidige bewoners als ontmoetingsruimte. Hun portretten hangen aan twee zijden in de kamer. Tegenover de ramen hangen kleine prenten over de geschiedenis van het hofje en tussen de ramen hangen portretten van de stichter van het hofje, Gerard van de Rijp en van de doops­gezinde herformer, Menno Simons.

Huizen De Lely

Sinds 1872 lag er achter het Rijpenhofje aan de Bloemstraat nog een doopsgezind hofje, genaamd Huizen De Lely. Dit hofje kwam in 1965 bij het Rijpenhofje. In 1989 renoveerde de Doopsgezinde Gemeente het hele complex en voegde steeds twee van de achtien eenkamerwoningen met alkoof samen tot één appartement. Huizen De Lely telt nu negen woningen. In totaal telt het hofje nu achttien senior- en drie junior­bewoners, studenten die het dagelijks beheer voeren.

Tot 1954 was het pand Huizen de Lely afgedekt met een groot ruim zadeldak. Op de zolder stonden 18 bedden, elk met een nachtkastje, voor alleenstaande mannen. Met de zolder verdwenen ook de gemetselde balkons aan de Bloemstraat. De vier deuren die naar buiten opengaan zijn er nog. Bij de voordeuren naar de Bloemstraat bevinden zich boven de spiegels de symbolen van drie huizen met een lelie.

Toen men de twee hofjes samentrok bracht men in de Regentenkamer een kleine deur aan naar de Lelytuin. Deze behoort bij de woningen ‘Huizen De Lely’, benoemd naar een kerkeraadslid dat zich had ingezet voor de bouw. Het schilderij ‘Gerard van de Rijp in zijn tuin’ inspireerde tot trelly's. Vroeger waren de meubels in de hoftuin Ophaalbruggroen geschilderd, nu zijn ze Klassiek Blauw.